ISO 14001

مقدمه استاندارد ISO 14001

 

سازمان ها از هر نوع که باشند بطور فزاینده ای علاقه مند به دستیابی و اثبات عملکرد زیست محیطی صحيح از طریق کنترل تأثير فعالیت ها، محصولات یا خدمات خویش بر محیط زیست با توجه به خط مشی و اهداف کلان زیست محیطی خود می باشند(استاندارد ISO 14001). آنها این کار را در قالب قوانینی که بطور روزافزون سخت گیرانه تر می شوند، تهیه خط مشی های اقتصادی و سایر اقدامات در جهت افزایش حفاظت محیط زیست و گسترش توجه همه جانبه از سوی طرفهای ذینفع نسبت به موضوعات زیست محیطی و از جمله توسعه پایدار، انجام می دهند.

بسیاری از سازمانهابرای ارزیابی عملکرد زیست محیطی خود، بازنگری ها یا ممیزی های زیست محیطی را انجام داده اند. با این همه ممکن است که این “بازنگری هاو ممیزی ها” به تنهایی کافی نباشد تا به یک سازمان اطمینان دهد که عملکرد آن نه تنها الزامات قانونی و خط مشی آن را برآورده می نماید، بلکه این امر استمرار خواهد داشت. این فعالیت ها برای اینکه مؤثر باشند لازم است در قالب یک سیستم مدیریت سازماندهی شده انجام و با فعالیت های کلی مدیریت ادغام شوند.

استانداردهای مدیریت زیست محیطی به این منظور تهیه شده اند که عناصر یک سیستم مدیریت زیست محیطی مؤثر را برای سازمانها فراهم نمایند تا بتوانند باسایر الزامات مدیریت ادغام شوند و سازمان ها را در دستیابی به اهداف زیست محیطی و اقتصادی یاری نمایند. این استانداردها و همچنین سایراستانداردها برای آن تهیه نشده اند که با استفاده از آنها موانع تجاری غیر تعرفه ای ایجاد شود یا تعهدات قانونی یک سازمان افزایش یا تغییر یابد.

استاندارد ISO 14001 الزامات یک چنین سیستم مدیریت زیست محیطی را مشخص می نماید وطوری نوشته شده است که در تمام سازمان ها از هر نوع و اندازه ای کاربرد داشته باشد و شرایط گوناگون جغرافیایی ، فرهنگی و اجتماعی را در برگیرد. مبنای این نگرش در شکل ۱ نشان داده شده است . موفقیت این سیستم بستگی به تعهد تمامی کارکنان درکلیه سطوح و امور سازمانی به خصوص مدیریت رده بالا دارد . چنین سیستمی سازمان را به ایجاد و ارزیابی کارایی روشهای اجرایی برای تعیین خط مشی و اهداف کلان زیست محیطی، دستیابی به انطباق با آنها واثبات این انطباق به دیگران قادر می سازد. هدف کلی استاندارد ISO 14001 پشتیبانی از حفاظت محیط زیست و پیشگیری از آلودگی است بطوری که با نیازهای اجتماعی، اقتصادی در تعادل باشد. بایستی یادآوری کرد که بسیاری از الزامات را می توان همزمان مورد توجه قرارداد یا در هر زمانی به آنها رجوع کرد. 

بین این مشخصات که الزامات گواهی کردن و ثبت کردن ویاخود اظهاری سیستم مدیریت زیست محیطی یک سازمان را تشریح می نماید و یک راهنما که مبنای گواهی کردن نمی باشد اما به منظور ارائه کمک عمومی به یک سازمان برای برقراری یا بهبود یک سیستم مدیریت زیست محیطی در نظر گرفته شده است تمایز مهمی وجود دارد. مدیریت زیست محیطی طیف کاملی از موضوعات و از جمله مواردی را که تبعات راهبردی و رقابتی دارند دربر می گیرد. یک سازمان می تواند با اثبات اجرای موفقیت آمیز استاندارد ISO 14001 به طرف های ذینفع اطمینان دهد که یک سیستم مدیریت زیست محیطی مناسب بر قراراست

استاندارد ISO 14001

 

راهنمایی در مورد فنون پشتیبانی مدیریت زیست محیطی در دیگر استانداردها خواهد آمد.

استاندارد ISO 14001 فقط الزاماتی را دربر می گیرد که بتوان آنها را برای مقاصد گواهی کردن و ثبت کردن و يا مقاصد خود اظهاری بطور عینی مورد ممیزی قرارداد. سازمان هایی که نیاز به راهنمایی کلی تر درباره طیف وسیعی از موضوعات سیستم مدیریت زیست محیطی دارند بایستی به استاندارد ایران ایزو ۱۴۰۰۴، سیستم های مدیریت زیست محیطی – راهنمایی های کلی درباره اصول، سیستم ها و فنون پشتیبانی ” مراجعه نمایند.

بایستی یاد آوری شود که استاندارد ISO 14001 الزامات مطلقی برای عملکرد زیست محیطی فراتر از آنچه که در خط مشی برای رعایت قوانین و مقررات مربوطه و برای بهبود مستمر تعهد شده است تعیین نمی کند. بنابراین در سازمان با فعالیت های مشابه ولی عملکرد زیست محیطی متفاوت هر دو می توانند با الزامات استاندارد ISO 14001 مطابقت داشته باشند.

پذیرش و اجرای طیفی از فنون مدیریت زیست محیطی بصورتی نظام یافته می تواند در جهت حصول نتایج بهینه برای تمام طرف های ذینفع مؤثر باشد. با این همه ، پذیرش استاندارد ISO 14001 بخودی خود نتایج بهینه زیست محیطی را ضمانت نخواهد کرد. به منظور دستیابی به اهداف کلان زیست محیطی ، سیستم مدیریت زیست محیطی بایستی در موارد مقتضی و هرگاه از لحاظ اقتصادی توجیه پذیر باشد، سازمان ها را به بررسی اجرای بهترین فن آوری موجود تشویق نماید. بعلاوه مقرون به صرفه بودن چنین فن آوری بایستی بطور کامل مدنظر قرارگیرد.

قصد استاندارد ISO 14001 توجه به جنبه های مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه ای نیست و الزامات آنرادر برنمی گیرد، ولی درصدد بازداشتن یک سازمان از ادغام چنین عناصر سیستم مدیریت هم نمی باشد. در هر صورت فرآیند گواهی کردن و ثبت کردن تنها در مورد جنبه های سیستم مدیریت زیست محیطی قابل اجرا است.

استاندارد ISO 14001 و استانداردهای سیستم های کیفیت سری ایران – ایزو ۹۰۰۰ دارای اصول سیستم مدیریت مشترکی هستند. سازمان ها می توانند از یک سیستم مدیریت موجود سازگار با استانداردهای سری ایران – ایزو ۹۰۰۰ بعنوان پایه ای برای سیستم مدیریت زیست محیطی خود استفاده نمایند. اما باید توجه داشت که کاربرد عناصر مختلف سیستم مدیریت ممکن است به جهت مقاصد متفاوت و طرف های ذینفع مختلف ، با هم تفاوت داشته باشند. درحالی که سیستم مدیریت کیفیت به نیازهای مشتری توجه دارد، سیستم های مدیریت زیست محیطی نیازهای طیف وسیعی از طرف های ذینفع و نیازهای درحال تحول جامعه برای حفاظت محیط زیست را مد نظر قرار می دهد.

الزامات سیستم مدیریت زیست محیطی مشخص شده در استاندارد ISO 14001 لزوما مستقل از عناصر سیستم مدیریت موجود نمی باشد بلکه در برخی از موارد ، امکان دارد با انطباق عناصر سیستم مدیریت موجود مطابقت با الزامات حاصل شود.

 

سیستم های مدیریت زیست محیطی- مشخصات همراه با راهنمای استفاده 

۱-دامنه کاربرد

استاندارد ISO 14001 الزاماتی را برای یک سیستم مدیریت زیست محیطی مشخص می نماید تا یک سازمان بتواند خط مشی و اهدافی را با درنظر گرفتن الزامات قانونی و اطلاعات راجع به پیامدهای بارز زیست محیطی تدوین نماید. کاربرد آن در خصوص آن دسته از جنبه های زیست محیطی است که سازمان می تواند تحت کنترل داشته باشد و بتوان انتظار داشت که بر آنها تأثیر گذار باشد. استاندارد ISO 14001 خود بیانگر معیارهای عملکرد زیست محیطی خاصی نیست.

استاندارد ISO 14001 در مورد هر سازمانی که مایل به اعمال موارد زیر باشد کاربرد دارد:

الف) اجرا، نگهداری و بهبود یک سیستم مدیریت زیست محیطی؛

ب) حصول اطمینان از انطباق با خط مشی زیست محیطی که خود تعیین کرده است ؛

ج) اثبات این انطباق به دیگران ؛

د) درخواست گواهی / ثبت سیستم مدیریت زیست محیطی خود توسط یک سازمان برونی ؛

ه) تعیین انطباق با استاندارد ISO 14001 و اظهار آن توسط خود سازمان

تمام الزامات مندرج در استاندارد ISO 14001 به منظور لحاظ شدن در هر سیستم مدیریت زیست محیطی درنظر گرفته شده اند. گستره کاربرد آن به عواملی مانند خط مشی زیست محیطی سازمان، ماهیت فعالیت های آن و شرایطی که در آن فعالیت می نماید بستگی دارد. همچنین در پیوست الف استاندارد ISO 14001 ، راهنمایی هایی جهت آگاهی درخصوص استفاده از مشخصات ارائه می شود.

دامنه کاربرد هرگونه استفاده از استاندارد ISO 14001 باید به وضوح مشخص شود.

یادآوری: برای سهولت استفاده، زیر بندهای بخش مشخصات و پیوست الف دارای شماره های همانند هستند. بعنوان مثال زیر بندهای ۴-۳-۳ والف -۳-۳ هردوبه اهداف کلان واهداف خرد زیست محیطی و زیر بندهای ۴-۵-۴ والف – ۵-۴ هردوبه ممیزی سیستم مدیریت زیست محیطی می پردازد. 

 

۲-استاندارد مرجع

درحال حاضر استاندارد ISO 14001 دارای استاندارد مرجعی نیست

٣-تعاریف

در استاندارد ISO 14001 اصطلاحات با تعاریف زیر به کار برده می شوند

 ۱-۳-بهبود مستمر continual improvement

فرآیند ارتقای سیستم مدیریت زیست محیطی برای دستیابی به بهبودهائی در عملکرد زیست محیطی کلی در راستای خط مشی زیست محیطی سازمان

یاد آوری: این فرآیند لازم نیست در تمام زمینه های فعالیت بطور همزمان صورت گیرد

 ۲-۳- محيط زيست environment

محیطی شامل هوا، آب ، خاک ، منابع طبیعی ، گیاهان ، جانوران ، انسان و روابط متقابل بین آنها که سازمان در آن فعالیت می نماید.

یادآوری: محیط دراین تعریف از درون یک سازمان تا سیستم جهانی را در برمی گیرد

 ۳-۳-جنبه زیست محیطی environmental aspect

بخشی از فعالیتها، محصولات یا خدمات یک سازمان که بتواند با محیط زیست تأثیر متقابل داشته باشد.

یاد آوری: جنبه زیست محیطی بارز، آن جنبه زیست محیطی است که پیامد زیست محیطی بارزی داشته یا بتواند داشته باشد

۴-۳-پیامد زيست محيطی environmental impact

هر تغییری در محیط زیست ، اعم از نامطلوب یا مفید ، که تمام یا بخشی از آن ناشی از فعالیت های محصولات یا خدمات یک سازمان باشد

 ۵-۳-سیستم مدیریت زیست محیطی environmental management system

بخشی از کل سیستم مدیریت که شامل ساختار سازمانی ، فعالیت های طرح ریزی ، مسئولیت ها، اعمال، روشها ، فرآیندها و منابع برای تهیه ، اجرا ، حصول ، بازنگری و حفظ خط مشی زیست محیطی است

۶-۳-ممیزی سیستم مدیریت زیست محیطی environmental management system audit 

فرآیند تصديق نظام یافته (سیستماتیک) ومدون برای یافتن و ارزیابی شواهد به طورعینی به منظور تعیین اینکه آیا سیستم مدیریت زیست محیطی سازمان با معیارهای تعیین شده توسط سازمان برای ممیزی سیستم مدیریت زیست محیطی انطباق دارد یا نه و اعلام نتایج این فرآیند به مدیریت

 

۷-۳-هدف کلان زيست محيطی environmental objective

هدف زیست محیطی فراگیر، برگرفته از خط مشی زیست محیطی ، که یک سازمان خود را مقید به حصول آن می داند و حتی المقدور بصورت کمی بیان می گردد. 

 ۸-۳-عملکرد زیست محیطی environmental performance

نتایج قابل اندازه گیری سیستم مدیریت زیست محیطی ، مربوط به کنترل جنبه های زیست محیطی توسط یک سازمان ، بر مبنای خط مشی ، اهداف کلان و اهداف خرد زیست محیطی آن . 

۹-۳-خط مشی زیست محیطی environmental policy

بیانیه اعلام شده توسط سازمان راجع به مقاصد و اصول آن در رابطه با عملکرد زیست محیطی کلی سازمان که چارچوبی برای اقدام و برای تعیین اهداف کلان واهداف خرد زیست محیطی آن بدست . می دهد. 

 ۱۰-۳-هدف خرد زیست محیطی environmental target

الزام عملکردی تفصیلی حتی المقدور بصورت کمی بیان شده و قابل اعمال در سازمان یا بخش هائی از آن ، که از اهداف کلان زیست محیطی برگرفته می شود و لازم است به منظور دستیابی به آن اهداف کلان، تعیین و برآورده شود. 

۱۱-۳-طرف ذينفع interested party

فرد یا گروهی که به عملکرد زیست محیطی یک سازمان مربوط می باشد یا از آن تأثیر می پذیرد. 

۱۲-۳-سازمان organization

شرکت ، بنگاه ، اداره ، مجتمع کاری، نهاد مسئول یا مؤسسه، یا بخش یا ترکیبی از آنها، اعم از ثبت شده یا نشده ، دولتی ، عمومی یا خصوصی که دارای وظایف و تشکیلات اداری خاص خود باشد.

یادآوری: درسازمان هایی که بیش از یک واحد کاری دارند هرکدام از واحدهای کاری را می توان یک سازمان تلقی کرد. 

۱۳-۳-پیشگیری از آلودگی prevention of pollution

استفاده از فرآیندها، روشهای کاری ، مواد یا محصولاتی که موجب اجتناب ، کاهش یا کنترل آلودگی شود و می تواند شامل بازگردانی ، تصفيه ، تغییر فرآیند ، مکانیزم های کنترل ، استفاده کارا از منابع و جایگزینی مواد باشد.

یادآوری : منافع بالقوه پیشگیری از آلودگی شامل کاهش پیامدهای نامطلوب زیست محیطی، بهبود کارآیی و کاهش هزینه ها می شود. 

۴- الزامات سيستم مديريت زيست محيطی

 

۱-۴-الزامات کلی

سازمان باید یک سیستم مدیریت زیست محیطی ایجاد نموده و برقرار نگهدارد که الزامات آن درکل بند 

۴ تشریح می شود

۲-۴-خط مشی زیست محیطی

مدیریت رده بالا باید خط مشی زیست محیطی سازمان را تعریف و اطمینان حاصل نماید که این 

خط مشی: 

الف ) متناسب با ماهیت ، وسعت و پیامدهای زیست محیطی فعالیت های محصولات یا خدمات آن 

باشد.

ب) شامل تعهد به بهبود مستمر و پیشگیری از آلودگی باشد.

ج) شامل تعهد به تبعیت از قوانین و مقررات زیست محیطی مربوطه ، و همچنین الزامات دیگری که 

سازمان آنها را تقبل کرده است ، باشد.

د) چارچوبی برای تعیین و بازنگری اهداف کلان و اهداف خرد زیست محیطی ارائه نماید.

ه) مدون ، اجرا و برقرار نگهداشته شده و به کلیه کارکنان ابلاغ شده باشد.

و) برای عموم قابل دسترسی باشد. 

 

۳-۴- طرح ریزی

 ۱-۳-۴- جنبه های زیست محیطی

سازمان باید روش یا روش های اجرایی برای شناسائی جنبه های زیست محیطی فعالیت ها، محصولات یا خدمات خود که می تواند آنها را کنترل کند و بتوان انتظار داشت که بر آنها تأثیرگذار باشد، به منظور تعیین آن جنبه هائیکه پیامدهای بارزی بر محیط زیست داشته یا می توانند داشته باشند ایجاد نموده و برقرار نگهدارد. سازمان باید اطمینان حاصل نماید که جنبه های مربوط به این پیامدهای بارز در تعیین اهداف کلان زیست محیطی منظور شده است.

سازمان باید این اطلاعات را به روز نگهداری نماید

۲-۳-۴-الزامات قانونی و سایر الزامات

سازمان باید روش اجرایی برای شناسائی و دستیابی به الزامات قانونی و سایر الزاماتی که سازمان تقبل کرده است و قابل اعمال به جنبه های زیست محیطی فعالیت ها، محصولات یا خدمات آن باشد، ایجاد کرده و برقرار نگهدارد.| 

 ۳-۳-۴-اهداف کلان واهداف خرد

سازمان باید اهداف کلان واهداف خرد زیست محیطی مدونی ، در هر بخش و سطحی در درون سازمان که مرتبط باشد ایجاد کرده و برقرار نگهدارد.

سازمان هنگام تعیین و بازنگری اهداف کلان خود باید الزامات قانونی و سایر الزامات ، جنبه های زیست محیطی بارز خود، گزینه های فن آوری و الزامات مالی و عملیاتی و بازرگانی خود، و نظرات طرف های ذینفع را در نظر گیرد.

اهداف کلان واهداف خرد باید با خط مشی زیست محیطی و از جمله تعهد به پیشگیری از آلودگی سازگار باشد. 

۴-۳-۴-برنامه های مدیریت زیست محیطی

سازمان باید برنامه یا برنامه هایی برای دستیابی به اهداف کلان و اهداف خرد ایجاد کرده و برقرار نگهدارد که باید شامل موارد زیر باشد:

الف ) تعیین مسئولیت ها برای دستیابی به اهداف کلان واهداف خرد در هر بخش وسطحی از سازمان که 

مربوط باشد.

ب) نحوه و زمانبندی دستیابی به آنها.

اگر پروژه ای به پیشرفت های جدید و به فعالیت ها، محصولات یا خدمات جدید با تغییر یافته ای مربوط باشد، برنامه یابرنامه ها باید هرجا که لازم است اصلاح شوند تا نسبت به اعمال مدیریت زیست محیطی در مورد اینگونه پروژه ها اطمینان حاصل شود. 

۴-۴-اجرا وعمليات

 ۱-۴-۴-ساختار و مسئولیت

وظایف ، مسئولیت ها و اختیارات باید تعیین ، مدون و ابلاغ شوند تا مدیریت زیست محیطی موثر تسهیل شود.

مدیریت باید منابع ضروری را برای اجرا و کنترل سیستم مدیریت زیست محیطی فراهم نماید. این منابع شامل منابع انسانی و مهارت های تخصصی ، فن آوری و منابع مالی می گردد.

مدیریت رده بالای سازمان باید نماینده یا نمایندگان مدیریت مشخصی را منصوب نماید که صرف نظر از سایر مسئولیت ها، باید دارای وظایف ، مسئولیت ها و اختیارات معینی برای موارد زیر باشند:

الف ) حصول اطمینان از اینکه الزامات مدیریت زیست محیطی بر طبق استاندارد ISO 14001 تعیین ، اجرا و 

حفظ می شود.

ب ) گزارش دهی در مورد عملکرد سیستم مدیریت زیست محیطی به مدیریت رده بالا به منظور 

بازنگری و به عنوان پایه ای برای بهبود سیستم مدیریت زیست محیطی . 

۲-۴-۴-آموزش ، آگاهی و صلاحیت

سازمان باید نیازهای آموزشی را مشخص کند و باید مقرر نماید تمام کارکنانی که کار آنها ممکن است پیامد بارزی بر محیط زیست داشته باشد ، آموزش های مناسب را دیده باشند. سازمان باید روش های اجرایی ایجاد کرده و برقرار نگهدارد که کارکنان یا اعضای خود را در هر بخش و سطح مربوطه از موارد زیر آگاه نماید:

الف) اهمیت انطباق با خط مشی و روش های اجرایی زیست محیطی و با الزامات سیستم مدیریت زیست محیطی .

ب ) پیامدهای زیست محیطی بارز ، اعم از بالفعل یا بالقوه ، حاصل از فعالیت های کاری آنان و منافع زیست محیطی ناشی از عملکرد بهبود یافته افراد

ج) نقش و مسئولیت های خود در حصول انطباق با خط مشی و روش های اجرایی زیست محیطی و با الزامات سیستم مدیریت زیست محیطی و از جمله با الزامات آمادگی و واکنش در وضعیت اضطراری .

د) عواقب بالقوه عدول از روش های اجرایی عملیاتی مشخص شده .

افراد انجام دهنده وظایفی که می تواند باعث پیامدهای زیست محیطی بارز بشود باید ، از لحاظ تحصیلات ، آموزش و یا تجربه مناسب ، واجد صلاحیت باشند

۳-۴-۴-ارتباطات

سازمان باید با توجه به جنبه های زیست محیطی و سیستم مدیریت زیست محیطی خود روش های اجرایی برای موارد زیر ایجاد کرده و برقرار نگهدارد:

الف ) ارتباطات بین سطوح و بخش های مختلف در درون سازمان . 

ب ) دریافت ، مدون کردن و پاسخگویی به اطلاعات واصله از طرف های ذینفع بیرون از سازمان .

سازمان باید فرآیندهایی برای ارتباطات با بیرون سازمان درخصوص جنبه های زیست محیطی بارز در نظر گرفته و تصمیمات خود را ثبت کند. 

 

۴-۴-۴-مستندسازی سیستم مدیریت زیست محیطی

سازمان باید برای موارد زیر اطلاعات را بر روی کاغذ یا بصورت الکترونیکی ایجاد نموده و برقرار نگهدارد:

الف ) تشریح عناصر اصلی سیستم مدیریت و روابط متقابل بین آنها

ب ) رجوع دادن به مستندات مرتبط 

 

۵-۴-۴-کنترل مدارک

سازمان باید روش های اجرایی برای کنترل تمام مدارک مورد نیاز استاندارد ISO 14001 ایجاد نموده و برقرار نگهدارد تا اطمینان حاصل کند که :

الف ) محل مدارک معلوم است.

ب ) مدارک بطور ادواری بازنگری و در صورت لزوم تجدید نظر می شوند و مناسب بودن آنها مورد تأیید افراد مجاز قرار می گیرد.

ج) نسخه های جاری مدارک مربوطه در تمام محل هائی که عملیات اساسی برای کارکرد مؤثر سیستم مدیریت زیست محیطی در آنها انجام می گیرد در دسترس می باشند.

د) مدارک منسوخ به موقع از تمام محل های صدور و محل های استفاده آنها خارج می شوند، یا بطریق دیگری از عدم استفاده ناخواسته آنها اطمینان حاصل می گردد.

ه) تمام مدارک منسوخ که از نظر قانونی ویاحفظ دانش نگهداری می شوند به نحو مناسبی مشخص می گردند.

مدارک باید خوانا ، تاریخ دار( باذکر تاریخ های تجدید نظر آنها) و به راحتی قابل شناسایی باشند و به نحو منظمی نگهداری و برای دوره زمانی مشخصی حفظ شوند . روش های اجرایی و مسئولیت ها در ارتباط با تهیه و تغییر انواع مختلف مدارک باید مشخص و برقرار نگهداری شوند. 

۶-۴-۴-کنترل عمليات

سازمان باید عملیات و فعالیت هایی را که در ارتباط باجنبه های زیست محیطی بارز در راستای خط مشی، اهداف کلان واهداف خرد خود هستند مشخص نماید. سازمان باید این فعالیت ها را که شامل نگهداری نیز هستند، بطرق زیر برنامه ریزی کند تا اطمینان حاصل نماید که تحت شرایط مشخص شده به انجام می رسند.

الف ) ایجاد و برقراری روش های اجرایی مدون برای پوشش دادن وضعیت هایی که نبود آنها ممکن 

است منجر به انحراف از خط مشی و اهداف کلان و اهداف خرد زیست محیطی گردد

ب) مشخص نمودن معیارهای عملیاتی در روش های اجرایی .

ج) ایجاد و برقراری روش های اجرایی مرتبط با جنبه های زیست محیطی بارز و قابل شناسائی محصولات و خدمات مورد استفاده سازمان و ابلاغ روش های اجرایی و الزامات مربوطه به عرضه کنندگان و پیمانکاران

 ۷-۴-۴-آمادگی و واکنش در وضعیت اضظراری

سازمان باید روشهای اجرایی را برای شناسایی احتمال وقوع و مقابله با حوادث و وضعیت های اضطراری، و برای پیشگیری و کاهش پیامدهای زیست محیطی که ممکن است مرتبط با آنها باشند، ایجاد نموده و برقرار نگهدارد.

سازمان باید هر زمان که لازم باشد، روشهای اجرایی آمادگی و واکنش در وضعیت اضطراری خود را مورد بازنگری و تجدید نظر قرار دهد ، مخصوصاپس از وقوع حوادث یا وضعیت های اضطراری.

سازمان همچنین باید بطورادواری هروقت که امکان پذیر باشد این روشهای اجرایی را به آزمایش بگذارد

 ۵-۴-بررسی و اقدام اصلاحی 

 ۱-۵-۴-پایش و اندازه گیری

سازمان باید روشهای اجرایی مدونی برای پایش و اندازه گیری مشخصه های کلیدی عملیات و فعالیت های خود که امکان دارد پیامد بارزی بر محیط زیست داشته باشند ایجاد نموده و برقرار نگهدارد. این امر باید شامل ثبت اطلاعات برای ردگیری عملکرد وکنترل های عملیاتی مربوطه و مطابقت با اهداف کلان و اهداف خرد زیست محیطی سازمان باشد.

تجهیزات پایش باید کالیبره ونگهداری شوند وسوابق این فرآیند باید برطبق روشهای اجرایی سازمان حفظ شوند. 

سازمان باید روش اجرایی مدونی برای ارزیابی ادواری رعایت قوانین ومقررات مربوطه زیست محیطی ایجاد نموده و برقرار نگهدارد

۲-۵-۴-عدم انطباق واقدامات اصلاحی و پیشگیرانه

سازمان باید روشهای اجرایی برای تعیین مسئولیت ها و اختیارات برای پرداختن به عدم انطباق ها وکاوش پیرامون آنها، اقدام به کاهش هرگونه پیامدهای حاصله و نیز برای شروع و تکمیل اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه ایجاد نموده و برقرار نگهدارد.

هرگونه اقدام اصلاحی یا پیشگیرانه ای که برای حذف علل بالفعل و بالقوه عدم انطباق ها انجام می گیرد باید متناسب با ابعاد مسئله بوده و هم ارز با پیامد زیست محیطی حاصله باشد. سازمان باید هرگونه تغییرات ناشی از اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه در روشهای اجرایی مدون را اعمال و ثبت نماید

 ۳-۵-۴-سوابق

سازمان باید روشهای اجرایی برای شناسایی ، نگهداری و تعیین تکلیف سوابق زیست محیطی ایجاد نموده و برقرارنگهدارد. این سوابق باید شامل سوابق آموزشی و نتایج ممیزی ها و بازنگری ها باشد. سوابق زیست محیطی باید خوانا، قابل شناسایی و قابل ردیابی به فعالیتها، محصولات یا خدمات مربوطه باشند. سوابق زیست محیطی باید طوری بایگانی و نگهداری شوند که به سهولت قابل دستیابی باشند و از آسیب، خرابی یا نابودی محفوظ بمانند. مدت نگهداری آنها باید تعیین و ثبت شود.

سوابق باید متناسب با سیستم وسازمان نگهداری شوند تا انطباق با الزامات استاندارد ISO 14001 را اثبات نمایند

 ۴-۵-۴-ممیزی سیستم مدیریت زیست محیطی

سازمان باید برنامه یا برنامه ها و روشهای اجرایی برای ممیزی های ادواری سیستم مدیریت زیست محیطی که قرار است به اجرا درآید ایجاد نموده و برقرار نگهدارد تا:

الف ) تعیین شود که آیا سیستم مدیریت زیست محیطی 

۱باترتیبات برنامه ریزی شده برای مدیریت زیست محیطی و ازجمله الزامات استاندارد ISO 14001 مطابقت دارد یانه

۲به درستی اجرا و نگهداری شده است يانه ؛ و

ب) اطلاعات مربوط به نتایج ممیزی ها به مدیریت ارائه شود

برنامه ممیزی سازمان از جمله هرگونه زمان بندی باید مبتنی براهمیت زیست محیطی فعالیت مربوطه ونتایج ممیزی های قبلی باشد. روشهای اجرایی ممیزی برای اینکه جامع باشد باید دامنه شمول، دفعات واسلوب ممیزی وهمچنین مسئولیت ها و الزامات را برای انجام ممیزی وگزارش نتایج دربرگیرد

 

۶-۴-بازنگری مدیریت

مدیریت رده بالای سازمان باید در فواصلی که خود تعیین می نماید، سیستم مدیریت زیست محیطی را بازنگری نماید تا از تداوم مناسب بودن ، کافی بودن و مؤثر بودن آن اطمینان حاصل کند. فرآیند بازنگری مدیریت باید بنحوی باشد که اطمینان حاصل شود که اطلاعات لازم جمع آوری می گردد تا به مدیریت امکان دهد که این ارزیابی را بعمل آورد. این بازنگری باید مدون شود.

در پرتو نتایج ممیزی سیستم مدیریت زیست محیطی ، تغییر شرایط و تعهد به بهبود مستمر، بازنگری مدیریت باید نیاز احتمالی به تغییرات خط مشی ، اهداف کلان و سایر عناصر سیستم مدیریت زیست محیطی را مد نظر قراردهد

 

 

 

برای مطالعه متن کامل استاندارد ISO 14001 بر روی دکمه زیر کلیک کنید.